USPRAWNIANIE MOTORYKI MAŁEJ I DUŻEJ U DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

czwartek, 04 stycznia 2024 00:00

„USPRAWNIANIE MOTORYKI MAŁEJ I DUŻEJ U DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM”

„O INTEGRACJI SENSORYCZNEJ SŁÓW KILKA”

PRACA Z DZIECKIEM W OKRESIE PRZEDSZKOLYM UKIERUNKOWANA JEST NA OSIĄGNIĘCIE PONIŻSZYCH CELÓW ROZWOJOWYCH:

  • intensywny rozwój i integracja systemów sensorycznych,
  • rozwijanie sprawności w zakresie samoobsługi,
  • doskonalenie funkcji słuchowo- językowych i artykulacyjnych,
  • doskonalenie koordynacji wzrokowo- ruchowej,
  • doskonalenie motoryki małej i dużej,
  • rozwój motoryki małej i precyzyjnych ruchów dłoni.

 

MOTORYKA MAŁA (chwyt i manipulacja)

Motoryka mała- jest, to zespół czynności, które są wykonywane przy pomocy rąk- dłoni i palców.

Usprawnianie motoryki małej pozwala dziecku na zdobycie umiejętności chwytania i poruszania

przedmiotami oraz kontrolę ruchu dłoni i palców, co jest niezbędne do wykonywania wielu czynności dnia codziennego.

Usprawnianie zdolności motorycznych pozytywnie wpływa na całościowy rozwój dziecka, w tym na koordynację wzrokowo- ruchową, koncentrację uwagi, a w przyszłości na naukę czytania i pisania.

 

 

MOTORYKA MAŁA

  • Rozwój motoryki małej rozpoczyna się już w wieku niemowlęcym, gdy dziecko chwyta zabawki, wkłada je do buzi, próbuje potrząsać grzechotką, czy buduje wieżę z klocków.
  • Sprawność dłoni i palców człowieka, uzależniona jest od jego ogólnej sprawności ruchowej, prawidłowej postawy ciała, budowy i czynności układu kostno- stawowego, czy układu nerwowego. Dlatego ważny jest harmonijny rozwój dziecka, a właściwe ruchy dłoni i palców możliwe są dzięki opanowaniu czynności związanych z motoryką dużą.
  • Stymulowanie rozwoju motoryki małej ułatwia dziecku naukę szkolną,
    a także wykonywanie     podstawowych czynności domowych.

 

ROZWÓJ MOTORYKI MAŁEJ U DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

Trzylatek w zakresie motoryki małej powinien:

  • Rysować proste linie pionowe i poziome oraz koło.
  • Budować z klocków wieże.
  • Posługiwać się łyżką, widelcem, kubkiem.
  • Samodzielnie wykonywać podstawowe czynności higieniczne (korzystać z toalety, myć i wycierać ręce).
  • Wkładać różnego kształtu klocki do właściwych otworów.

Czterolatek w zakresie motoryki małej powinien:

  • Odwzorowywać linię prostą, koło, kwadrat lub prostokąt i krzyżyk.
  • Rysować po prostym śladzie.
  • Usprawniać swoją samoobsługę.
  • Zamalowywać powierzchnię kartki lub jej wyznaczony fragment (bez precyzyjnego trzymania się wyznaczonych krawędzi).

Pięciolatek i sześciolatek w zakresie motoryki małej powinien:

  • Posiadać umiejętność pełnej samoobsługi.
  • Tworzyć rysunki tematyczne.

Posiadać precyzyjne ruchy dłoni (nawlekać koraliki, zapinać i rozpinać guziki, zamalowywać płaszczyzny trzymając się wyznaczonych krawędzi itp.).

ZABURZENIA MOTORYKI MAŁEJ

  • opóźnienie rozwoju praksji, czyli umiejętności posługiwania się przedmiotami codziennego użytku, takimi jak łyżka czy widelec,
  • mała precyzyjność ruchów,
  • brak koordynacji ruchów palców, dłoni i przedramion,
  • zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej podczas czynności, które wykonuje się pod kontrolą wzroku, czyli np. problemy z rysowaniem czy wykonywaniem figurek z plasteliny,
  • problemy z czynnościami samoobsługowymi (ubieranie się, wiązanie butów, zapinanie guzików, przekładanie ubrań ze strony lewej na prawą),
  • niesamodzielne spożywanie posiłków,
  • niechęć do czynności manualnych (rysowanie, malowanie, lepienie, nawlekanie, układanie),
  • niski poziom graficzny pisma i prac plastycznych,
  • niechęć do dotykania nowych, nieznanych faktur i przedmiotów.

PROPOZYCJE ĆWICZEŃ ROZWIJAJĄCYCH MOTORYKĘ MAŁĄ

  • odciskanie dłoni w masie solnej, farbie,
  • nawijanie nitki na kłębek lub tekturę, malowanie farbą linii prostych, falistych, kół,
  • zabawy różnymi masami plastycznymi np. masa solna, plastelina: ugniatanie, rozrywanie, rozgniatanie, wałkowanie,
  • lepienie, zabawy z gazetami: przeglądanie, zgniatanie, prostowanie, rozwijanie, głaskanie, prasowanie całą powierzchnią dłoni, rwanie kartki na małe fragmenty,
  • rysowanie kredą na tablicy, chodniku,
  • układanie puzzli,
  • nawlekanie koralików na sznurek,
  • przypinanie spinaczy,
  • przewlekanie sznurków przez otwory,
  • zapinanie guzików,
  • sznurowanie butów,
  • wdrażanie do prawidłowego posługiwania się nożyczkami.

 

PROPOZYCJE ĆWICZEŃ DŁONI

  • Dotykanie dłoni, pocieranie ich, „mycie” (wyczuwanie dłoni).
  • Zaciskanie i otwieranie dłoni, klaskanie: swobodne, rytmiczne.
  • Gniecenie gąbki lub piłeczki piankowej.
  • Wyciskanie wody z nasączonej gąbki.
  • Zgniatanie z papieru, bibuły kul i rzucanie nimi w określonym kierunku.
  • Chwytanie i przenoszenie przedmiotów całą dłonią.
  • Wkładanie i wyjmowanie przedmiotów małych, dużych.
  • Otwieranie i zamykanie różnego rodzaju pudełek, zakręcanie/odkręcanie.
  • Czynności samoobsługowe: mycie rąk, mycie zębów, wycieranie się, czesanie się, nabieranie jedzenia na łyżkę, widelec.
  • Zabawy z wodą: wlewanie, przelewanie wody z dłoni, strząsanie wody z palców.
  • Zabawy konstrukcyjne.

 

PROPOZYCJE ĆWICZEŃ PALCÓW

  • Przykładanie kolejno palców każdej dłoni: kciuk do kciuka, wskazujący do wskazującego itd., paluszki się witają, kłaniają itp.
  • Stukanie palcami w podłogę, ławkę: „pada drobny deszczyk”, „jest ulewa”.
  • Naśladowanie gry na pianinie, flecie, trąbce, nosie.
  • Przypinanie spinaczy do bielizny na brzeg pudełka kartonowego i nie tylko. Doskonalenie chwytu pęsetkowego palcem wskazującym i kciukiem, na przykład solenie, skubanie, przewracanie kartek książki, przekładanie kart do gry itp.
  • Zabawy paluszkowe „Idzie kominiarz”, „Sroczka kaszkę warzyła” itp.
  • Nawlekanie koralików, przewlekanie sznurków, tasiemek, sznurowadeł przez różne rzeczy i otwory.
  • Zabawy z kreatywnymi drucikami.
  • Lepienie/ugniatanie plasteliny – wałkowanie cienkich wałeczków i obwodzenie nimi figur geometrycznych, listków, owoców itp., wypełnianie konturów.
  • Różnego rodzaju cięcia: przecinanie pasków papieru, sznurka, materiałów, cięcie po linii prostej, wycinanie po liniach falistych, łamanych, wycinanie figur geometrycznych.

 

PROPOZYCJE ĆWICZEŃ GRAFOMOTORYCZNYCH

  • Dowolne kreślenie palcem/pędzlem prostych kształtów (dowolnych lub określonych linii prostych, ukośnych, falistych, okrągłych itp.).
  • Pogrubianie wzorów/konturów.
  • Zamalowywanie (kredą, farbą, węglem) dowolnej przestrzeni dużych/małych płaszczyzn. Rysowanie kredką dowolnych rysunków na podany temat, według poleceń.
  • Obrysowywanie szablonów od zewnątrz i od wewnątrz.
  • Kalkowanie/kopiowanie obrazów, wzorów przez kalkę techniczną, maszynową.
  • Łączenie liniami wyznaczonych punktów – na tablicy, na kartce łączenie wyznaczonych punktów linią ciągłą w celu uzyskania zaplanowanego konturu na przykład domku, samochodu, choinki itp.
  • Kreskowanie – wypełnianie rozmaitych konturów małymi kreskami stawianymi pionowo, poziomo, ukośnie, pamiętając o zachowaniu kierunku prawidłowego kreślenia.
  • Rysowanie szlaczków w powiększonej liniaturze, a potem w liniaturze odpowiadającej
    w zeszycie: – pogłębianie konturu, czyli wodzenie mazakiem, ołówkiem po śladzie, – kończenie zaczętego wzoru, – odwzorowywanie szlaczków według zademonstrowanych wzorów, – próby odtwarzania demonstrowanych wzorów z pamięci, – samodzielne rysowanie różnorodnych szlaczków.

 

ZABURZENIA GRAFOMOTORYKI

  • szlaczki nie mieszczą się w liniaturze, są niestaranne ,
  • rysunki bardzo ubogie w szczegóły, schematyczne,
  • niska sprawność motoryczna ręki, szybka męczliwość,
  • małe doświadczenia w rysowaniu,
  • zaburzony rozwój funkcji percepcyjno-motorycznych zaangażowanych,
    w czynność rysowania,
  • zakłócenia funkcji wzrokowych,
  • duże napięcie palców, niewłaściwy chwyt narzędzia pisarskiego, niewłaściwy nacisk.

 

PRZYKŁADY ĆWICZEŃ GRAFOMOTORYCZNYCH PRZYGOTOWUJĄCYCH DO NAUKI PISANIA ORAZ STYMULUJĄCYCH MOTORYKĘ MAŁĄ U DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

  • wkładanie klocków o rożnych kształtach
    w odpowiednie otwory w pudełku,
  • uzupełnianie obrazków tematycznych,
  • lepienie z plasteliny/ciasta różnych kształtów, wałkowanie cienkich wałeczków, ugniatanie na „placki”,
  • zabawy klockami: ustawianie wieży, budowanie domów itp.
  • układanie puzzli,
  • nawlekanie na sznurek koralików,
  • zapinanie guzików,
  • sznurowanie butów,
  • rysowanie linii, krzyżyków, kół itp. na kartonach, foliach, tablicach,
  • kolorowanie wg ustalonych zasad,
  • wycinanie po liniach, różnych kształtów,
  • rysowanie po śladzie,
  • odwzorowywanie szlaczków i wzorów.

MOTORYKA DUŻA (postawa ciała i lokomocja)

Motoryka duża- związana jest ze sprawnością fizyczną całego ciała lub jego większej części. Przykładem dużej motoryki mogą być takie sprawności jak: chodzenie, jazda na rowerze, czołganie się, pływanie, skakanie.

 

ZABURZENIA MOTORYKI DUŻEJ

  • opóźnienia w rozwoju ruchowym w okresie niemowlęcym i poniemowlęcym oraz mała aktywność ruchowa,
  • brak koordynacji ruchów przy współdziałaniu różnych grup mięśniowych, która sprawia wrażenie ogólnej niezręczności ,
  • opóźnione osiąganie umiejętności ruchowych w czynnościach codziennych, zabawowych i sportowych,
    w porównaniu do rówieśników ,
  • unikanie i niechęć do zabaw ruchowych,
  • zakłócenie koordynacji wzrokowo- ruchowej w zabawach i zadaniach, w których ruch odbywa się pod kontrolą wzroku tj. rzut piłką czy gra w klasy,
  • zaburzenia równowagi ,
  • słabe panowanie nad szybkością i siła,

 

PROPOZYCJE ĆWICZEŃ ROZWIJAJĄCYCH MOTORYKĘ DUŻĄ

  • wskazywanie i nazywanie części ciała przed lustrem,
  • kierowanie do dziecka poleceń np. „podaj prawą dłoń”,
  • ćwiczenia ruchowe z użyciem określeń przyimkowych: na, pod, za, obok itp. (np. kładziemy ręce na głowie, wyciągamy ręce przed siebie),
  • ćwiczenia w różnicowaniu prawej i lewej strony – podnieś prawą rękę, stań na lewej nodze (początkowo dla ułatwienia można dziecku założyć na ręce kolorowe frotki), rzucanie piłki i nazywanie kierunku: góra, dół, przód, tył, bok, zabawy w chowanego – dziecko szuka przedmiotu kierowane poleceniami „idź dwa kroki do przodu, jeden krok w lewo…”,
  • zabawy kierunkowe np.  zabawa „ciepło – zimno”,
  • skakanie obunóż,
  • stanie na jednej nodze jak bocian,
  • naprzemienne wchodzenie i schodzenie ze schodów,
  • zabawy ze skakanką, zeskoki z różnych wysokości,
  • bieg do celu z wykonaniem określonych czynności np. przeniesienie jajka na łyżce,
  • zabawy na czworakach: naśladowanie chodu kota, psa, raka, odbijanie piłki o podłogę raz jedną raz drugą ręką,
  • podbijanie czubkami palców balona,
  • ilustrowanie ruchem różnych czynności np. jazda samochodem, turlanie się na materacu, czołganie, skoki na dużej piłce, kopanie piłki dowolne i do celu,
  • zabawy w kręgle, zabawy na świeżym powietrzu: gra ringo, badminton, piłka nożna, zbijak, dwa ognie, jazda na rowerze, hulajnodze,
  • sporty i zabawy z piłką tj. badminton, ping pong
    zabawy skoczne tj. gra ze skakanką lub “w klasy”,
  • ćwiczenia równowagi na wysokości zapewniającej pełne poczucie bezpieczeństwa np. chodzenie po kładce bez pomocy (na płaskiej przestrzeni położyć deskę- kładkę),
  • zabawy rytmiczne zachęcające do swobodnej ekspresji ruchowej,
  • chodzenie na obu rękach z trzymanymi w górze nogami dziecka ,
  • przeciąganie liny trzymanej przez drugą osobę przy użyciu niewielkiej siły,
  • wykonywanie “pajacyków”,
  • przeskakiwanie przez kołyszącą się linę,
  • zabawy i ćwiczenia kształtujące orientację w schemacie ciała np. pokaż proszę, gdzie masz oczy, gdzie masz uszy a gdzie nos,

 

INTEGRACJA SENSORYCZNA

Integracja sensoryczna- to  organizacja wrażeń zmysłowych dokonywanych przez mózg w celu

wytworzeni reakcji adaptacyjnej na wymagania otoczenia. Integracja sensoryczna jest podstawą

prawidłowego rozwoju dziecka. Od niej zależą takie procesy, jak:

  • koordynacja ruchowa,
  • praksja,
  • percepcja wzrokowa i słuchowa,
  • mowa.

 

POZIOM INTEGRACJI SENSORYCZNEJ ZALEŻY OD:

  • samopoczucia,
  • choroby,
  • pory dnia,
  • alergii,
  • leków przyjmowanych stale lub doraźnie,
  • zaburzeń procesów metabolicznych, np. powodowanych przez pasożyty, przerost drożdży candida albicans,
  • nadczynności, niedoczynności tarczycy,
  • zatrucia metalami ciężkimi,
  • współwystępowanie innych dysfunkcji rozwojowych,
  • przeżyć emocjonalnych, sytuacji rodzinnej, stresu.

 

PRZYCZYNY ZABURZEŃ INTEGRACJI SENSORYCZNEJ

  • predyspozycje genetyczne,
  • czynniki prenatalne (palenie papierosów, picie alkoholu przez matkę w ciąży),
  • brak lub ograniczona ilość doświadczeń sensorycznych,
  • uszkodzenia okołoporodowe,
  • mikrouszkodzenia kory mózgowej,
  • czynniki nieznane.

 

ZABURZENIA SI U PRZEDSZKOLAKÓW

  • opóźnienia w rozwoju ruchowym,
  • problemy manualne i w samoobsłudze,
  • trudności w postrzeganiu wzrokowym i słuchowym,
  • problemy z nabywaniem umiejętności szkolnych,
  • opóźnienia w rozwoju mowy lub zaburzenia artykulacyjne,
  • problemy z zachowaniem,
  • problemy z koncentracją uwagi.

BIBLIOGRAFIA

  • „Kształtowanie sprawności motorycznych dziecka w wieku przedszkolnym w aspekcie nauki pisania.” I. Stelmasiak, M. Różańska.
  • https://pedagogwdomu.pl/tag/motoryka/
  • „Elementy integracji sensorycznej w przedszkolu. Niezbędnik nauczyciela.” E. Szmigielska- Narbutt.
  • „Podręcznik terapeuty ręki. Terapia ręki i zaburzeń motoryki małej I i II stopnia diagnoza terapia masaż.” ProCentrum.
  • „Zajęcia korekcyjno- kompensacyjne w przedszkolu.” M. Siatrak, M. Onochin- Mączka.

 

Opracowała: Justyna Godlewska