Wspieranie rozwoju dziecka mlodszego do realizacji obowiązku szkolnego w kontekscie nauczyciela i rodzica

 

 

Wspieranie rozwoju dziecka młodszego do realizacji obowiązku szkolnego w kontekście nauczyciela i  rodzica.

 

Okres od urodzenia do trzeciego roku życia oraz następnie okres przedszkolny jest niewątpliwie fundamentalnym okresem, od którego zależą nie tylko przyszłe sukcesy dziecka w szkole, ale przede wszystkim jego pomyślna przyszłość w życiu dorosłym. Dlatego już na tym etapie małe dziecko powinno być wspierane w swoim indywidualnym rozwoju psychoruchowym, aby rozwój ten miał szansę stać się optymalny.

Prawidłowy rozwój dziecka kształtuje w dużej mierze środowisko, w którym najistotniejszą rolę odgrywa dom i placówki oświatowo-wychowawcze. Nowelizacja ustawy o systemie oświaty,  wprowadzająca od 1 września 2015 roku obowiązek szkolny wszystkich dzieci sześcioletnich, stawia przed nauczycielami przedszkoli oraz rodzicami nowe wyzwania, przede wszystkim dużej wrażliwości na pojawiające się w tym okresie zmiany rozwojowe i adekwatne reagowanie na nie, zwrócenie uwagi na zasoby dziecka , wnikliwej diagnozy, monitorowania zachodzących zmian w strefie najbliższego rozwoju, tworzenia bogatych i zróżnicowanych ofert rozwojowych mogących wyjść naprzeciw zróżnicowanym potrzebom i możliwościom dziecka.

Wychowanie przedszkolne obejmuje wspomaganie rozwoju i wczesną edukację dzieci od trzeciego roku życia  do rozpoczęcia nauki w klasie pierwszej szkoły podstawowej, a głównym celem tego wychowania jest wspomaganie i ukierunkowywanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami psychoruchowymi. O sukcesie dziecka w przedszkolu decyduje szereg czynników, które można podzielić na trzy grupy: mianowicie czynniki środowiskowe czyli wpływ bliższego i dalszego środowiska; pedagogiczne czyli przedszkole, system przedszkolny i nauczyciele, oraz osobowościowe czyli indywidualne właściwości jednostki. Oddziaływanie przedszkola i nauczycieli na osiągnięcia dziecka nie podlega dyskusji. Przedszkole wyposażone w dobre pomoce dydaktyczne, prawidłową organizację placówki, rzetelnie przygotowana kadra pedagogiczna, dobra opieka, współpraca przedszkola z domem rodzinnym działa osobliwie stymulująco na sukcesy wychowanków. Efektywność oddziaływań wychowawczo-dydaktyczno-opiekuńczych wspierających rozwój dziecka młodszego w dużym stopniu zależy od rodziców, ale także i nauczycieli przedszkoli, dlatego też dla nich poniżej przedstawione zostaną sposoby wsparcia dziecka młodszego przed rozpoczęciem obowiązku szkolnego.

 

 

W odniesieniu do nauczycieli przedszkola

Rola nauczyciela w edukacji dziecka przedszkolnego polega na tworzeniu optymalnych warunków oraz projektowaniu przyjaznych sytuacji wychowawczych, w których dziecko będzie miało okazję do poszukiwania własnej drogi rozwoju oraz szczebel po szczeblu kroczenia tą drogą rozwoju. Misja wychowawcy sprowadza się do tego, aby wychowanek sam chciał chcieć, czyli przejął w konsekwencji odpowiedzialność za kierowanie procesem własnego rozwoju. Permanentnie, dyskretnie powinien on wspierać, czyli pomagać, ułatwiać, naprowadzać, wskazywać, naprowadzać podpowiadać, zachęcać, ukierunkowywać, upewniać, rozbudzać wiarę w powodzenie, aprobować, podtrzymywać na duchu. Właściwe wspieranie rozwoju dziecka wymaga od nauczyciela wykorzystywania różnych podejść innowacyjnych. Wspierając aktywność edukacyjną dziecka, nauczyciel powinien posługiwać się jak najlepiej dobranymi środkami i metodami dydaktycznymi, formami pracy, sposobami sprawdzania i oceniania osiągnięć dzieci. Wspieranie powinno odbywać się w sposób płynny poprzez stałe oddziaływanie na wszystkie sfery jego rozwoju, czyli sferę poznawczą, emocjonalną, społeczną, moralną. Szczególną uwagę wśród grupy dzieci młodszych należy skierować na rozwój mowy dziecka, która jest fundamentem do nabywania i poznawania otaczającego go świata. Gotowość dzieci do nauki szkolnej wiąże się z opanowaniem przez nie kompetencji zwartych w podstawie programowej dziecka przedszkolnego, niezbędnych do poradzenia sobie w sytuacji szkolnej. Wychowawca poddaje obserwacji zainteresowania, uzdolnienia dzieci, udziela rad, pomocy w trudnych sytuacjach, organizuje otoczenie, wzbogaca je, by wyzwolić inicjatywę dziecka. Pomoc nauczyciela powinna być subtelna, tak by dzieci nie odczuwały, że są sterowane i uczone. Wychowawca powinien stwarzać takie sytuacje dydaktyczne, w toku których dziecko obserwuje, doświadcza, zdobywa wiedzę. On sam natomiast czynnie uczestniczy w tym procesie podsuwając pomysły, pobudzając dzieci do aktywności, stwarzając sytuacje wyzwalające działania twórcze. Zadaniem wychowawcy powinno być podtrzymywanie dziecięcego zapału, a wystrzeganie się jego tłumienia poprzez narzucanie schematycznego programu nauczania.  Nauczyciel wychowawca winien zatem charakteryzować się szeregiem cech osobistych, które umożliwią mu efektywną współpracę z wychowankiem, pozwolą uniknąć wielu trudnych sytuacji. Winien on posiadać takie cechy jak empatia, ciepło i opiekuńczość, otwartość, pozytywny stosunek i szacunek do dziecka, świadomość siebie i swojego systemu wartości, bycie wzorem osobowym dla wychowanka, jasne zasady etyczne oraz poczucie odpowiedzialności. Winien on również być osobą twórczą, otwartą na nowości, potrafiącą dostrzec zarówno niedoskonałości rozwojowe dziecka jak również jego osiągnięcia i umieć je wyeksponować.  Przygotowanie adekwatnego wobec potrzeb dziecka wsparcia, czy to naturalnego w środowisku rodzinnym dziecka, czy to instytucjonalnego - w przedszkolu wymaga przeprowadzenia trafnej diagnozy poziomy rozwoju poszczególnych funkcji i kompetencji, ważnych z punktu widzenia radzenia sobie z zadaniami szkolnymi. Gruntowne i systematyczne poznanie dziecka dokonuje się poprzez zabawę, jak również poprzez działania dokonywane przez wychowawcę. To wszystko wiąże się z obserwacją, którą można uzupełnić rozmową z rodzicami, wywiadem środowiskowym oraz analizą dziecięcych opowiadań i wytworów. Istotna we wspieraniu rozwoju dziecka jest współpraca przedszkola z rodzicami. Dzięki niej przedszkole ma szanse dowiedzieć się o dotychczasowym rozwoju psychofizycznym dziecka co ułatwia pracę placówce i wychowawcy. Pozwala to na zachowanie odpowiednich zabiegów wychowawczych i kształcących. To my nauczyciele wspieramy ich swoją wiedzą, doświadczeniem, pełnimy funkcję doradczą, uwzględniamy z rodzicami kierunek i zakres działań wychowawczo-dydaktyczno-opiekuńczych realizowanych w przedszkolu, włączamy do wspólnego rozwiązywania ewentualnych problemów.

W odniesieniu do rodziców

Dziecko młodsze poradzi sobie z nową sytuacją jaką jest pójście do szkoły, a nawet będzie czerpało z niej satysfakcję i budowało poczucie kompetencji, jeśli będzie adekwatnie wspierane oraz odpowiednio przygotowywane wcześniej również przez rodziców. Poprzez stosowanie w domu niewłaściwych metod wychowawczych w początkowym okresie nauki dziecka można zatracić w nim jego naturalną potrzebę poznawczą. Rodzice powinni więc dbać o podnoszenie sprawności dzieci przez atrakcyjne, odpowiednio zaplanowane zabawy. Najlepiej jest organizować takie zabawy w grupie 3-4 dzieci w tym samym wieku, zaprzyjaźnionych rodzin, w dniach wolnych od pracy. Dzieci lubią np. się bawić w . Podobnie można bawić się z dziećmi po powrocie z parku czy lasu, gdy nazbierało się sporo liści, kasztanów, żołędzi, szyszek. Zarówno zabawki jak materiał przyrodniczy służą zabawom manipulacyjnym, matematycznym, przestrzennym itp. Różne święta, a także wakacje to okazja do wspólnych spacerów i wycieczek. Warto wykorzystać ten czas i zatroszczyć się o to, aby nasze dziecko bawiąc się i odpoczywając jednocześnie się uczyło. Każda wycieczka, spacer jest okazją do poszerzania wiedzy o świecie przyrodniczym, ćwiczy spostrzegawczość, myślenie, pamięć. Angażowanie dzieci do wspólnych prac porządkowych, organizacyjnych jest niepowtarzalną okazją do ćwiczenia zręczności manualnych, samoobsługowych. Dzieci poprzez tego rodzaju zabawy stają się bardziej spostrzegawcze, uważne, zręczne, sprawne ruchowo, swobodnie wypowiadają się i potrafią współpracować z rówieśnikami i dorosłymi, nie powinny więc mieć trudności z nauką w szkole. Poniżej przedstawione zostanie dziesięć niezbędnych wskazówek dla rodziców opracowanych przez Wojciecha Brejnaka w książce „Czy Twój przedszkolak dojrzał do nauki?”.

„Dziesięć przykazań przed-szkolnych, czyli jak dzieckiem rządzić, by mu krzywdy nie wyrządzić.”

  1. Skonsultujcie się z odpowiednim specjalistą w sprawie stanu zdrowia i sprawności dziecka ( wady wymowy, wzroku, słuchu, otyłość, wady postawy, mniejsza sprawność ruchowa, inne). Gdy sami zaobserwujecie u dziecka niepokojące zachowania lub nauczyciel przedszkola zwróci wam uwagę, że na przykład dziecko jest zbyt ospałe, nieśmiałe, lękliwe, niezdarne czy przeciwnie – jest nadmiernie ruchliwe, gadatliwe, niespokojne, to sami zgłoście się z dzieckiem na konsultację do specjalistów.
  2. Nie straszcie szkołą. Korzystajcie z „otwartych dni szkoły”.
  3. Pomagajcie, wspierajcie, ale nie wyręczajcie. Warto by rodzice zrezygnowali z wyręczania dziecka na każdym kroku, nie dyktowali mu gotowego rozwiązania zadania, ani nie wykonywali za niego rysunków.
  4. Nie przemęczajcie dziecka nauką. To apel do zbyt ambitnych rodziców. Starajcie się obiektywnie oceniać możliwości i zdolności waszego dziecka.
  5. Wyzwalajcie w dziecku jego własną aktywność. W prawdzie powszechnie wiadomo, że od kar lepsze są nagrody, jednak i nimi trzeba się posługiwać z umiarem, gdyż na przykład nauka nagradzana pieniędzmi może przynieść opłakane rezultaty.
  6. Towarzyszcie dziecku w jego rozwoju. Dziecku w okresie przedszkolnym potrzebny jest taki rodzic, który podąża za nim i towarzyszy mu w jego rozwoju, zapewniając mu bezpieczeństwo i wspomagając w jego działaniach.
  7. Ufajcie dziecku. Kontaktujcie się z nauczycielem nie tylko wtedy, gdy jesteście wzywani, ale także wtedy, gdy możecie pochwalić dziecko za jego sukcesu i osiągnięcia.
  8. Bądźcie konsekwentni i sprawiedliwi w egzekwowaniu poleceń. Jeżeli nie nauczymy dziecka w domu przestrzegania ustalonych zasad i wypełniania obowiązków, to może mieć ono problem z radzeniem sobie z szkolnymi obowiązkami.
  9. Zaakceptujcie lęki i obawy dziecka. Nie mówcie dziecku, że jego strach i obawy są głupie, bo one są dla dziecka bardzo realne, rozmawiajcie z dzieckiem o jego obawach i problemach.
  10. Zawsze okazujcie dziecku miłość. Miłość rodziców jest dla dziecka najważniejszym źródłem poczucia akceptacji i własnej wartości. Upewnijcie się więc, czy wasze dziecko czuje się kochane i szczęśliwe.

Właściwe wspieranie rozwoju dziecka młodszego zarówno przez rodziców jak i nauczycieli z pewnością będzie miało swe odzwierciedlenie w przyszłości.

 

Literatura

  1. K. Lubomirska, „Wspomaganie rozwoju dziecka” w Wychowanie w Przedszkolu, nr 1, 2008, s. 5-9.
  2. I. Gelleta-Mac, „Wspomaganie rozwoju dziecka” w Wychowaniu w Przedszkolu, nr 8, 2007, s. 12-17.
  3. M. Styczyńska, „Wspomaganie rozwoju dziecka przedszkolnego” w Dyrektor Przedszkola, nr 10, 2007, s. 46-48.
  4. E. Gruszczyk-Kolczyńska, E. Zielińska, Wspomaganie rozwoju umysłowego czterolatków i pięciolatków, Warszawa 2004, WSiP.
  5. W. Brejnak, Czy Twój przedszkolak dojrzał do nauki, Warszawa 2006, Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
  6. Red. D. Waloszek, Edukacja przedszkolna i wczesnoszkolna, obszary sporów, poszukiwań, wyzwań i doświadczeń w kontekście zmian oświatowych, Kraków 2010, CE Bliżej Przedszkola.
  7. H. Prus-Wiśniewska, Zanim dziecko pójdzie do szkoły, Książka dla rodziców, Kraków 1995, Wydawnictwo Medium.
  8. http://ppp5.pl
  9. www.szkolnictwo.pl
  10. www.ko.poznan.pl

 

Opracowały: Teresa Bączek, Milena Filipkowska